Self-harm là khái niệm gì?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), self-harm là “hành động không gây nguy hiểm đến tính mạng và không có sự can thiệp của người khác, mà một người có thể thực hiện không thường xuyên.” Self-harm có thể bao gồm tự tạo thương tích, lạm dụng hoặc lạm dùng các loại thuốc hỗ trợ để đạt được sự thoả mãn tâm lý hoặc thể chất mong muốn.
Tổng quan, self-harm là hành động cố ý tự gây tổn thương và đau khổ cho bản thân để đạt được sự thoải mái và thoả mãn ngắn hạn. Những tổn thương này thường không gây nguy hiểm tính mạng và không xảy ra quá thường xuyên.
Dấu hiệu của self-harm
Bạn có thể gặp khó khăn khi chấp nhận thực tế người thân, bạn bè của mình tự muốn tổn thương bản thân (self-harm). Vì những hành động self-harm thường xảy ra trong bóng tối và người đó không muốn chia sẻ hoặc bộc lộ với ai.
Các dấu hiệu và triệu chứng của self-harm có thể khác nhau tùy thuộc vào cách mà người đó thực hiện. Đó có thể là:
Các thay đổi trong hành vi:
- Mặc quần áo dài tay, ngay cả trong những ngày nóng
- Cung cấp lý do cho những vết thương là do bất cẩn hoặc tai nạn
- Muốn có nhiều thời gian ở một mình hơn
- Căng thẳng trong các mối quan hệ (bạn bè, tình yêu, gia đình, vv.)
- Cầm những vật sắc nhọn
- Mất đi hứng thú và tham gia vào những hoạt động mà trước đây họ yêu thích
- Hành động khó đoán và bột phát
Các dấu hiệu trên cơ thể:
- Có nhiều vết sẹo
- Vết gãi hoặc xước da
- Vết thâm hay bầm tím
- Gãy xương
- Mất một hoặc nhiều khúc tóc
Các dấu hiệu về nhận thức:
- Tự trăn trở về danh tính của bản thân
- Cảm giác vô vọng
- Cảm giác không có ai có thể giúp được
- Cảm giác vô dụng
Các dấu hiệu tâm lý:
- Cảm thấy bối rối khi thể hiện cảm xúc
- Tình trạng cảm xúc không ổn định
- Thay đổi tâm trạng
- Trầm cảm
- Ngày càng lo lắng, đặc biệt khi không thể gây tổn thương cho cơ thể
- Cảm giác tội lỗi
- Cảm giác xấu hổ và ghê tởm về bản thân
Nguyên nhân gây ra self-harm
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến quyết định tự gây tổn thương cho cơ thể. Một số nguyên nhân chung bao gồm:
- Cố gắng giảm căng thẳng
- Cố gắng kiểm soát tình huống
- Tự trừng phạt bản thân
- Mong muốn thoát khỏi tình huống căng thẳng
- Mong muốn được giúp đỡ
- Phản ứng lại những suy nghĩ phức tạp
Self-harm có thể phát sinh từ những trải nghiệm rắc rối trong hiện tại hoặc quá khứ. Tuy nhiên, một số trường hợp không có lý do cụ thể cho hành động tự gây tổn thương.
Các nguyên nhân này cũng có thể thay đổi theo thời gian và không giống nhau đối với từng người có xu hướng thực hiện self-harm.
Với những nguyên nhân liên quan đến căng thẳng tâm lý, chúng có thể là hậu quả của nhiều vấn đề nhỏ tích lũy từ lâu. Dần dần, những vấn đề này tích tụ và dẫn đến mong muốn tự gây tổn thương bản thân thông qua self-harm.
Một số ví dụ bao gồm:
- Bị tẩy chay hoặc miệt thị
- Áp lực học tập hoặc công việc
- Xung đột trong gia đình hoặc các mối quan hệ
- Gặp khó khăn tài chính cá nhân
- Tự ti về bản thân
- Không thể kiểm soát căng thẳng, lo lắng hoặc trầm cảm
- Những bất ổn liên quan đến quyền lợi giới tính và tình dục của bản thân
- Đau khổ sau sự ra đi của người thân
- Bị lạm dụng về thể chất hoặc tình dục
- Trải qua những khó khăn và khủng hoảng tâm lý liên quan đến quá khứ gây khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc
Cách tự giúp bản thân
Khi bạn đang mắc kẹt trong cơn “nghiện” tự gây tổn thương, sẽ rất khó để nghĩ ra những cách khác để xua tan cảm giác này. Nhưng vẫn có những phương pháp giúp bạn cải thiện tình hình theo thời gian.
Trong ngắn hạn
- Hiểu về tình trạng tự gây tổn thương hiện tại của bạn
- Nhận biết được mức độ tổn thương cơ thể của bạn sẽ giúp bạn nhận ra yếu tố nào kích thích việc tự gây tổn thương. Khi bạn hiểu được những yếu tố này, bạn sẽ có khả năng quản lý tốt hơn trong các lần sau.
Nhận diện các yếu tố kích thích
- Các yếu tố kích thích này có thể là con người, tình huống, sự kiện, cảm giác hoặc những suy nghĩ và cảm xúc cụ thể.
- Làm việc viết chúng ra trước khi tự gây tổn thương để nhớ lại và nhận biết: “Tôi đã nghĩ gì trước khi làm như vậy?” hoặc “Ai hoặc tình huống nào đã ảnh hưởng đến tôi làm như vậy?”
Nhận diện cảm giác muốn tổn thương cơ thể
- Các cảm giác, dấu hiệu có thể rất rõ ràng như:
- Trống rỗng trong ngực hoặc cảm giác nặng ngực
- Cảm xúc mạnh như buồn bã hoặc tức giận
- Mất kết nối với bản thân hoặc mất cảm giác
- Suy nghĩ liên tục về việc tự gây tổn thương hoặc cách cảm thấy đau đớn
- Ra những quyết định không tốt như uống rượu hoặc lao vào công việc để tránh cảm xúc
Biết những yếu tố gây xao lạc mong muốn tự tổn thương
- Làm cho bản thân xa rời khỏi cảm giác muốn tổn thương là cách giúp bạn có thời gian và không gian để giảm căng thẳng.
Trong dài hạn
Có nhiều phương pháp để tự giúp bản thân trong dài hạn. Điều này bao gồm:
- Học cách chấp nhận và yêu thương bản thân
- Trở nên tự tin hơn về khả năng và tính cách của bạn
- Hiểu rõ tại sao bạn lại tự gây tổn thương và tìm cách giải quyết vấn đề đó
- Quan tâm đến sức khỏe cả về thể chất và tinh thần
- Tìm kiếm sự giúp đỡ từ bạn bè tin cậy hoặc các chuyên gia tâm lý
Cách hỗ trợ người thân và bạn bè
Dù bạn được người thân hay bạn bè mở lòng với bạn hoặc bạn nghi ngờ về dấu hiệu tự gây tổn thương, rất khó để tiếp cận và đối mặt với vấn đề này.
- Hãy cố gắng không lo lắng hoặc tức giận. Cách bạn phản ứng với bạn bè và người thân sẽ ảnh hưởng đến sự sẵn lòng của họ để chia sẻ với bạn hoặc người khác trong tương lai.
- Hãy nhớ rằng self-harm không phải là một căn bệnh. Nó chỉ là một cách mà một người gặp khó khăn khi giải toả cảm xúc trong một số trường hợp cụ thể. Thông thường, self-harm không liên quan đến ý định tự sát.
Có nhiều cách bạn có thể giúp đỡ người tự gây tổn thương. Thái độ và cách quan tâm đến họ sẽ giúp họ cảm thấy ủng hộ và an ủi. Dưới đây là một số điều bạn cần lưu ý:
- Hãy cố gắng không phán xét.
- Hãy cho họ biết rằng bạn sẵn lòng giúp đỡ trong khả năng của mình.
- Hãy quan tâm đến nhiều khía cạnh của họ, không chỉ vấn đề tự gây tổn thương.
- Hãy thấu hiểu và hiểu rõ lý do họ hành động như vậy.
- Hỗ trợ họ tìm kiếm sự giúp đỡ tâm lý chuyên nghiệp.
- Nhắc nhở họ về những phẩm chất tốt và những việc tốt mà họ đã làm.
- Hãy giao tiếp chân thành và tự nhiên.
Đôi khi, ngay cả những người tốt nhất cũng có thể cảm thấy bất lực và mơ hồ khi giúp đỡ người khác. Hãy tránh những hành động sau:
- Cố ép buộc họ thay đổi.
- Hành động, giao tiếp hoặc cư xử một cách áp đặt sẽ cướp đi quyền tự do của họ.
- Lờ đi vết thương của họ hoặc quá mức quan tâm đến vết thương đó.
- Đánh dấu họ là người muốn được chú ý.
Thường thì tự gây tổn thương không phải là cách người ta tìm kiếm sự chú ý. Dù vậy, hãy nhớ rằng họ không sai khi mong muốn người khác quan tâm và giúp đỡ.
Tổng kết
Self-harm không phải là một căn bệnh. Đó chỉ là một cách mà một người gặp khó khăn trong việc giải toả căng thẳng và cảm xúc tiêu cực. Việc nhận ra bản thân đang tự gây tổn thương và hiểu rõ nguyên do sẽ giúp bạn cải thiện tình trạng này. Đừng quên tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người bạn tin tưởng hoặc bác sĩ tâm lý để có một cuộc sống tốt hơn.
Truy cập LADEC để tìm hiểu thêm thông tin.
Tham khảo từ: NHS, Mind Org UK, Valley Behavioral