Con nuôi là gì? Quy định chung về nhận nuôi trẻ em
Con nuôi là gì?
Con nuôi là người được nuôi dưỡng, chăm sóc, và giáo dục bởi cha mẹ nuôi theo quy định của pháp luật.
Quy định chung về nhận nuôi trẻ em
Trước đây, theo Mục 68 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000, người được nhận làm con nuôi phải từ 15 tuổi trở xuống. Người trên 15 tuổi chỉ được nhận làm con nuôi nếu là thương binh, người tàn tật, người mất năng lực hành vi dân sự hoặc người cao tuổi neo đơn.
Hiện nay, theo luật nhận con nuôi mới, người được nhận làm con nuôi phải là trẻ em dưới 16 tuổi. Ngoài ra, chỉ có hai trường hợp sau đây mới được nhận làm con nuôi của người từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi:
- Được cha dượng hoặc mẹ kế nhận làm con nuôi.
- Do cô, dì, chú, bác hoặc ruột nhận làm con nuôi.
Trong đó, Nhà nước khuyến khích nhận nuôi trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi và trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khác.
Vậy chỉ trẻ em dưới 16 tuổi mới được nhận làm con nuôi. Vẫn có 02 trường hợp ngoại lệ để những người từ 16 tuổi trở xuống có cơ hội được nhận làm con nuôi. Đặc biệt, theo quy định, người trên 18 tuổi không được nhận nuôi.
Điều kiện để được nhận nuôi trẻ em
Để tránh việc lợi dụng việc nuôi con nuôi để vi phạm pháp luật, Luật Nuôi con nuôi đã quy định những điều kiện rất chặt chẽ để được nhận trẻ em làm con nuôi.
Theo đó, để được nhận làm con nuôi, một người phải đáp ứng đủ các điều kiện quy định tại Điều 1 của Luật Nuôi con nuôi như sau:
- Có đủ năng lực hành vi dân sự.
- Tuổi từ 20 trở lên.
- Có điều kiện vệ sinh kinh tế và chỗ ở để có thể chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ em. Không bị hạn chế một số quyền của cha mẹ chưa thành niên.
- Có nhân cách tốt và không đang chấp hành xử lý hành chính tại cơ sở giáo dục hoặc cơ sở chữa bệnh. Không phải chấp hành hình phạt tù…
Đặc biệt, trong trường hợp cha dượng hoặc mẹ kế nhận con riêng của vợ hoặc chồng, hoặc khi cô, chú, dì, chú bác hoặc ruột nhận cháu làm con nuôi, cháu phải đủ 20 tuổi trở lên, đủ sức khỏe và đủ điều kiện kinh tế, cũng như có nơi chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục cháu.
Đăng ký nhận trẻ em nuôi ở đâu?
Theo quy định tại Điều 9 của Luật Nuôi con nuôi, cơ quan đăng ký việc nuôi trẻ em được quy định cụ thể như sau:
- Khi nhận trẻ em làm con nuôi trong nước: Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người nhận con nuôi thường trú hoặc người nhận trẻ em làm con nuôi.
- Trường hợp nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài: Ủy ban nhân dân Sở Tư pháp nơi người nhận con nuôi thường trú.
- Khi công dân Việt Nam tạm trú ở nước ngoài nhận con nuôi: Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài.
Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt, việc đăng ký nuôi trẻ em được hướng dẫn cụ thể theo Điều 2 của Nghị định 19/2011/NĐ-CP như sau:
- Trẻ em bị bỏ rơi không được chuyển đến cơ sở giáo dục. Ủy ban nhân dân nơi lập sổ xác nhận tình trạng trẻ em bị bỏ rơi phải đăng ký nhận nuôi trẻ em.
- Trẻ em được gia đình nhận nuôi làm con nuôi: Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cơ sở đặt trụ sở đăng ký cho trẻ em làm con nuôi…
Cần chuẩn bị giấy tờ gì khi đăng ký nhận trẻ em nuôi?
Giấy tờ của cha mẹ nuôi
Đối với người nhận con nuôi, trong quá trình làm thủ tục, cần chuẩn bị 01 bộ giấy tờ gồm:
- Đơn xin nhận con nuôi.
- Hộ chiếu, chứng minh nhân dân hoặc giấy tờ hợp lệ khác (bản sao).
- Phiếu lý lịch tư pháp.
- Văn bản xác nhận tình trạng hôn nhân.
- Giấy khám sức khoẻ do cơ quan y tế cấp huyện trở lên cấp.
- Giấy xác nhận hoàn cảnh gia đình, hoàn cảnh ăn ở, điều kiện kinh tế do Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi người nhận con nuôi thường trú cấp.
Trường hợp việc nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài, phải có văn bản cho phép nhận con nuôi tại Việt Nam và điều tra tâm lý gia đình…
Giấy tờ của người nhận con nuôi
- Giấy khai sinh.
- Giấy khám sức khoẻ do cơ quan y tế cấp huyện trở lên cấp.
- Hai ảnh toàn thân nhìn thẳng chụp không quá 6 tháng.
- Giấy tờ khác (nếu có): Trẻ em bị bỏ rơi cần có giấy xác nhận của Ủy ban nhân dân hoặc Công an cấp xã nơi trẻ em được phát hiện; Quyết định đưa trẻ vào nhà nuôi dưỡng; Nếu có yếu tố nước ngoài thì cần có giấy tờ chứng minh đã tìm được người giúp việc trong gia đình cho trẻ nhưng không được…
Trình tự thủ tục đăng ký nhận trẻ em nuôi
Bước 1: Người nhận con nuôi nộp hồ sơ của mình và của người nhận con nuôi tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người nhận con nuôi thường trú hoặc nơi người nhận con nuôi thường trú.
Bước 2: Sau khi nhận đủ hồ sơ, UBND xác minh lấy ý kiến của cha mẹ đẻ. Nếu một trong hai người chết hoặc mất tích, phải hỏi ý kiến của người còn lại. Nếu cả hai người đều chết hoặc mất tích, phải lấy ý kiến của người giám hộ…
Lưu ý: Việc lấy ý kiến phải được lập thành văn bản và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người được hỏi ý kiến.
Bước 3: Sau khi xét thấy hai bên đủ điều kiện theo quy định, Ủy ban nhân dân thị trấn tổ chức đăng ký việc nuôi trẻ em và cấp Giấy chứng nhận cho cha mẹ nuôi, cha mẹ đẻ, người giám hộ hoặc người đại diện của cơ sở nuôi… và đăng ký nó vào sổ hộ tịch. Trường hợp không cấp, Ủy ban nhân dân cấp xã phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày có ý kiến về việc thông qua.
Bước 4: Định kỳ sáu tháng trong thời hạn 3 năm kể từ ngày bàn giao nhận con nuôi, cha mẹ nuôi phải thông báo cho Uỷ ban nhân dân cấp xã nơi thường trú về tình trạng sức khoẻ, thể chất, tinh thần và sự hoà nhập của con nuôi với gia đình và cộng đồng.
Khuyến nghị từ LADEC
- Bài viết được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
- Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, đây chỉ là những thông tin tham khảo và có thể là quan điểm cá nhân người viết.
- Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6198, E-mail: info@everest.org.vn.