Mở đầu
Hiện nay, tỷ lệ nhiễm giun ở các nước đang phát triển, bao gồm Việt Nam, đang tăng cao trong cộng đồng dân cư. Bên cạnh việc làm trẻ chậm lớn, nhiễm giun còn gây giảm chỉ số thông minh. Người lớn cũng có thể mắc phải một số bệnh như chứng di tinh và viêm âm đạo. Tuy nhiên, việc phòng ngừa nhiễm giun không phải là điều khó khăn. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu về bệnh giun kim, mức độ nguy hiểm và các biện pháp phòng tránh.
Tác nhân gây bệnh và phương thức lây truyền
Giun kim, có tên khoa học là Enterobius vermicularis, là loại ký sinh trùng sống ở đường tiêu hóa và có thể lây truyền từ người này sang người khác. Trẻ em thường mắc bệnh này nhiều hơn người lớn. Giun trưởng thành sống chủ yếu ở ruột non và sau đó di chuyển xuống ruột già. Chúng chiếm vị trí trong manh tràng và các đoạn ruột lân cận, bám vào niêm mạc ruột. Sau khi giao hợp, giun kim đực chết đi. Giun kim cái thường ra khỏi hậu môn để đẻ trứng, gây ngứa, sưng tấy niêm mạc hậu môn. Một con giun cái có thể đẻ từ 4.000-200.000 trứng. Sau khi đẻ hết trứng, giun kim cái cũng chết đi. Vì thế, tuổi thọ của giun kim rất ngắn, chỉ khoảng 1-2 tháng. Trứng giun kim phát triển rất nhanh. Trứng sẽ phát triển thành trứng có ấu trùng sau 4-8 giờ và sau đó được thải ra ngoài qua phân. Nếu người ăn phải trứng có ấu trùng, chúng sẽ đi theo đường tiêu hoá vào dạ dày. Ở dạ dày, ấu trùng sẽ phát triển thành giun và di chuyển xuống ruột non, sau đó trưởng thành và di chuyển xuống ruột già. Một số trứng ở vùng hậu môn có thể trở thành ấu trùng, chúng chui vào hậu môn lên ruột để phát triển, điều này dễ dàng gây nhiễm giun lại.
Triệu chứng lâm sàng
Về mặt lâm sàng, nhiều trường hợp bị nhiễm giun kim không có triệu chứng gì. Bệnh giun kim là một bệnh kéo dài và mạn tính, thường gây ra các triệu chứng sau:
- Rối loạn tiêu hóa: Ngứa hậu môn, thường xảy ra vào buổi tối và trước khi đi ngủ. Rìa hậu môn có thể bị viêm, tấy đỏ. Phân thường bị nát hoặc lỏng, đôi khi có máu hoặc chất nhày, thỉnh thoảng tiêu chảy. Trẻ thường chán ăn, không tiêu hoặc có buồn nôn, nôn và đau bụng âm ỉ.
- Triệu chứng thần kinh: Trẻ thường bứt rứt, khó chịu, suy nhược thần kinh hoặc thần kinh bị kích thích, gây khó ngủ và khóc đêm. Mắc giun kim cũng có thể gây ra đái dầm ở trẻ.
- Người lớn mắc bệnh giun kim có thể gây chứng di tinh ở nam giới và viêm âm đạo ở phụ nữ, bởi vì giun kim đi vào âm đạo mang theo vi sinh vật gây bệnh. Ngoài ra, bệnh cũng có thể gây rối loạn kinh nguyệt và đau bụng kinh.
- Giun kim có thể xâm nhập và gây viêm phổi, thực quản, hốc mũi và cổ tử cung. Ngoài ra, giun kim còn có thể gây viêm ruột thừa và làm thủng ruột.
Chẩn đoán
Ngứa quanh hậu môn, nếu căng hậu môn có thể thấy giun kim bò ở xung quanh hậu môn. Xét nghiệm tìm trứng giun kim bằng phương pháp Scotch, tức sử dụng chất collophan để dán chặt trứng giun kim đã đẻ ra tại các kẽ của hậu môn. Cũng có thể sử dụng tăm bông hoặc que thủy tinh để quẹt ở các kẽ hậu môn và thu thập trứng giun kim để xét nghiệm. Bệnh giun kim cần được chẩn đoán phân biệt với các bệnh gây ngứa quanh hậu môn như nhiễm nấm, dị ứng, trĩ, viêm trực tràng, nứt trực tràng và bệnh giun lươn.
Điều trị
Bệnh giun kim, nếu không tái nhiễm, sẽ tự khỏi sau 2 tháng do giun trưởng thành chỉ sống tối đa 2 tháng. Do đó, khi điều trị, cần lưu ý không để tái nhiễm và tránh lây lan cho người khác. Để điều trị bệnh giun kim, đặc biệt là ở trẻ em, cần được sự can thiệp của bác sĩ để được khám và chỉ định cách sử dụng thuốc, liều lượng và hàm lượng đúng. Người thân của bệnh nhân không nên tự ý sử dụng thuốc vì không biết đầy đủ tác dụng và tác dụng phụ của thuốc, điều này không có lợi cho người bệnh.
Phòng ngừa nhiễm giun kim
- Cắt đứt chu kỳ sinh trưởng trứng giun bằng cách chú trọng vệ sinh cá nhân: Rửa tay trước khi ăn, sau khi đi tiêu hoặc tiểu, cắt ngắn móng tay.
- Không cho trẻ mút tay và giữ móng tay ngắn và sạch, tránh gãi vùng quanh hậu môn.
- Không cho trẻ mặc quần thủng đít và không để trẻ cởi truồng. Cha mẹ cần rửa sạch hậu môn cho trẻ.
- Thường xuyên lau nhà và định kỳ giặt ga trải giường, chăn màn để tiêu diệt trứng giun.
- Nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị giun đúng cách. Khi phát hiện có triệu chứng của nhiễm giun kim, cần phải điều trị và điều trị cho tất cả các thành viên trong gia đình.
BSCKII. Hồ Ngọc Quý