Nơi sinh sống của tôm hùm
Tôm hùm sống ở đâu? Hầu hết các giống tôm thuộc họ tôm hùm Gai (Palinuridae) tập trung sinh sống ở những vùng biển nhiệt đới. Chúng thường sống từ vùng trung triều cho đến vùng biển sâu 3.000m. Tôm hùm thường hình thành thành bầy đàn trong hang để bảo vệ và tránh kẻ thù. Hiểu rõ môi trường sống và vùng phân bố của tôm hùm sẽ giúp chúng ta tìm được nơi nuôi tôm với điều kiện môi trường phù hợp và điều chỉnh độ sâu và độ mặn phù hợp cho từng giai đoạn phát triển, giúp tôm thích nghi tốt với môi trường nuôi lồng.
Yếu tố nền đáy
Đặc điểm của nền đáy là một trong những yếu tố quan trọng của môi trường sinh sống, quyết định sự phân bố của tôm, đặc biệt là tôm hùm trưởng thành. Tôm hùm thường sinh sống chủ yếu trong hang hốc trên nền đá, san hô, đá tảng, bùn, cát hoặc thảm thực vật (tảo bẹ).
Chẳng hạn, tôm hùm Bông, tôm hùm Đỏ, tôm hùm Đá và tôm hùm Sen thường sống trong những hang đá tảng và hang đá nhỏ có ánh sáng chiếu rọi. Trong khi đó, tôm hùm Tre thích vùi mình dưới cát và thường được tìm thấy ở các vùng đáy cát, đá cuội có rong biển phát triển.
Yếu tố độ sâu
Độ sâu có tác động lớn đến sự phân bố của các loài tôm hùm trong tự nhiên.
Ở giai đoạn tôm con, chúng thường sống ở độ sâu từ 1-5m. Tuy nhiên, khi trưởng thành, hầu hết các loài tôm hùm sống ở độ sâu từ 5-100m. Có một số loài như Panulirus delagoae còn được tìm thấy ở độ sâu 180-400m.
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học nuôi trồng thủy sản, tôm hùm con thường được tìm thấy ở độ sâu từ 0,5-5m nước biển miền Trung Việt Nam. Tuy nhiên, các loài khác nhau trong cùng một vùng sẽ có sự phân bố ở độ sâu khác nhau. Do đó, khi nuôi tôm hùm, cần chú ý đến độ sâu lồng nuôi, thường khoảng 2-3m.
Trong giai đoạn trưởng thành, tôm hùm thường sống ở độ sâu trên 10m, ví dụ như rặng san hô, ven bờ và hải đảo.
Yếu tố nhiệt độ nước
Nhiệt độ nước là một trong những yếu tố quan trọng quyết định sự phân bố của các loài tôm hùm thuộc họ Palinuridae. Hầu hết các loài tôm hùm sống ở vùng nước ấm, với nhiệt độ nước dao động từ 20-300C, trung bình khoảng 250C. Đây thường là những vùng nước ở những nguồn lục địa, vĩ độ thấp khoảng 35-40.
Ở vùng biển miền Trung Việt Nam, nhiệt độ nước ở các vùng phân bố tự nhiên của tôm hùm Bông nhỏ dao động từ 24-30C. Còn nhiệt độ nước của tôm hùm trưởng thành dao động từ 26-29C vào mùa hè và từ 22-27C vào mùa đông. Bên cạnh đó, thay đổi đột ngột nhiệt độ nước cũng có thể gây tổn hại đến tôm hùm, ví dụ như tôm hùm con có thể chết khi nhiệt độ nước tăng lên 3-5C hoặc pha lột xác chậm dần và dừng lại hoàn toàn khi nhiệt độ nước giảm xuống 5C.
Yếu tố độ mặn
Độ mặn là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tôm hùm, đặc biệt là tôm con.
Các nghiên cứu đã cho thấy độ mặn ở vùng phân bố tự nhiên của tôm hùm con dao động khoảng từ 33-34‰. Thay đổi đột ngột độ mặn (từ 5-15‰) sẽ làm giảm hoạt động bắt mồi của tôm con từ 30-90%. Độ mặn giảm xuống 20-25‰ và kéo dài từ 3-5 ngày cũng có thể gây tổn hại và chết từ từ cho tôm con. Độ mặn của biển cũng ảnh hưởng đến hoạt động bắt mồi, khả năng điều hòa áp suất thẩm thấu của tôm hùm con, từ đó có thể gây thay đổi không thuận lợi hoặc kéo dài thời gian lột xác và gây tỷ lệ chết cao cho tôm hùm.
Theo số liệu điều tra ở miền Trung Việt Nam, tôm hùm trưởng thành sống ngoài khơi ở độ sâu dưới 10m, độ mặn nước biển dao động từ 30-35‰.
Yếu tố nguồn thức ăn tự nhiên
Tôm hùm được coi là một trong những loài động vật ăn mồi sống chủ yếu ở biển. Chúng thường bắt mồi vào ban đêm trên những vùng rạn san hô có nguồn thức ăn phong phú, bao gồm các loài động vật liên quan đến rạn san hô. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc và đa dạng sinh vật của hệ sinh thái.
Ở nước ta, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các nguồn thức ăn thông thường từ động và thực vật tại vùng phân bố tôm hùm bao gồm: tôm, cua, sò, vẹm, ốc, sao biển, cá đáy, cá rạn san hô, huệ biển, hải sâm và các loại rêu, rong.