Dòng sông lịch sử
Nơi khởi nguồn của dòng sông Kinh Thầy là ngã ba Lấu Khê, một hình ảnh mênh mang với sóng nước đầy sức sống. Dòng sông này đã trải qua nhiều biến động lịch sử, nhưng vẫn luôn trôi êm đềm. Trên dòng sông này, Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư – vị tướng huyền thoại, từng đội nón lá và chèo thuyền bán than trên sông trở thành một điển tích. Ông từ một Đại tướng quân Phiêu kỵ bị cách chức và bị trục xuất về nơi đất phong của cha, sau đó được phục chức và tham gia vào trận Vân Đồn – Cửa Lục, đánh bại quân giặc và ghi dấu ấn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông. Trần Khánh Dư đã để lại tên tuổi và đền Gốm thờ ông tại xã Nhân Huệ. Trên sông Kinh Thầy, vùng nước Trần Xá trở thành nơi diễn ra một sự kiện đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông. Đây là nơi diễn ra hội nghị các vương hầu và khánh tướng. Tại đây, Trần Quốc Toản đã phát huy sức mạnh của mình và tung cờ “Phá cường địch báo hoàng ân” trên các chiến trường, khiến quân giặc rất sợ hãi.
Những giá trị văn hóa đặc sắc
Mặc dù sông Kinh Thầy không lớn, chỉ dài chưa đầy 45 km, nhưng nó luôn mang đậm những giá trị văn hóa đặc sắc. Sông Kinh Thầy là con đường thủy quan trọng từ vùng biển đông bắc vào trung tâm đồng bằng Bắc Bộ. Hải sản từ biển và lâm thổ sản từ miền núi đều đi qua con sông này. Nơi này cũng nổi tiếng với làng gốm và các lò gốm cổ như Kiệt Đặc, Kiệt Thượng… Trong quá khứ, các nhà khảo cổ học đã phát hiện nhiều mảnh gốm, đáy lò gốm cổ trên các bãi sông. Đền Gốm là minh chứng cho một nền sản xuất đồ gốm phát triển ở đây.
Ở xã Duy Tân, núi đá Nhẫm Dương chứa đựng hàng loạt hang động với những nhũ đá hàng triệu năm tuổi nguyên sơ. Đây là chứng tích cho định cư liên tục của người Việt cổ ở vùng Kinh Môn hàng ngàn năm trước.