Dịch mã là gì?
Dịch mã, hay còn được gọi là giải mã, là quá trình chuyển đổi từ mã di truyền trong phân tử mRNA thành trình tự các axit amin trong chuỗi polypeptit của phân tử protein. Quá trình này diễn ra trong tế bào chất. Dịch mã bao gồm hai giai đoạn chính là tổng hợp chuỗi polypeptit và hoạt hóa axit amin.
Các thành phần tham gia vào quá trình dịch mã
- Mạch khuôn mRNA chứa thông tin mã hóa axit amin.
- Nguyên liệu gồm 20 loại axit amin tham gia vào quá trình tổng hợp chuỗi polypeptit.
- tRNA và ribosome hoàn chỉnh.
- Các loại enzyme hình thành liên kết giữa các axit amin và giữa axit amin và tRNA.
Quá trình dịch mã diễn ra ở đâu?
Quá trình dịch mã diễn ra trong tế bào chất. Đối với sinh vật nhân thực, quá trình phiên mã xảy ra trong nhân tế bào, sau đó mã mRNA mới tạo thành phải trải qua quá trình cắt intron và nối exon để tạo thành mRNA trưởng thành. Khi mRNA trưởng thành chui qua lỗ nhân trên màng nhân ra ngoài tế bào chất, quá trình dịch mã bắt đầu tại đây.
Diễn biến của quá trình dịch mã
Giai đoạn hoạt hóa axit amin
Dưới tác động của một số enzyme, các axit amin tự do trong môi trường nội bào được hoạt hoá thông qua việc gắn với hợp chất ATP. Sau đó, qua tác động của một enzyme đặc hiệu, axit amin được hoạt hoá và liên kết với tRNA tương ứng, tạo thành phức hợp axit amin-tRNA.
Giai đoạn tổng hợp chuỗi polipeptit
Mở đầu
Tiểu đơn vị bé của ribosome tiếp xúc với mRNA ở vị trí nhận biết đặc hiệu. tRNA mang axit amin mở đầu tiến vào côdon mở đầu (mã mở đầu AUG). tRNA có bộ ba đối mã khớp được với mã mở đầu theo nguyên tắc bổ sung. Tiểu đơn vị lớn của ribosome kết hợp với tiểu đơn vị bé, tạo thành ribosome hoàn chỉnh.
Kéo dài
Phức hợp axit amin-tRNA vào ribosome khớp bổ sung với côdon tiếp theo trên mRNA. Khi đó, một liên kết peptit được hình thành giữa axit amin mở đầu và axit amin tiếp theo. Sau đó, ribosome dịch chuyển qua côdon tiếp theo, tRNA mở đầu rời khỏi ribosome. Tiếp tục quá trình này cho đến khi ribosome tiếp xúc với mã kết thúc (UGA, UAG hoặc UAA).
Kết thúc
Khi ribosome tiếp xúc với mã kết thúc, quá trình dịch mã hoàn tất. Hai tiểu phần của ribosome tách nhau ra. Chuỗi polipeptit được giải phóng, và axit amin mở đầu được cắt ra khỏi chuỗi polipeptit vừa được tổng hợp. Kết quả của quá trình dịch mã là một chuỗi polipeptit cấu trúc bậc 1 hoàn chỉnh từ một phân tử mRNA trưởng thành.
Kết quả của quá trình dịch mã
Quá trình dịch mã chuyển đổi trình tự nucleotit trên mRNA thành trình tự axit amin trong chuỗi polipeptit. Thông tin di truyền trong axit nucleotit được biểu hiện thành các tính trạng bên ngoài.
Hãy tham gia với LADEC để khám phá thêm kiến thức về dịch mã!
LADEC là trang web chuyên về giáo dục và đào tạo. Tham gia cùng LADEC để mở rộng kiến thức của bạn về dịch mã và nhiều lĩnh vực khác.