Hoang mạc là gì?
Hiểu một cách đơn giản, hoang mạc là một vùng có khí hậu rất khô hạn vì nó nhận được rất ít hoặc không có mưa trong một khoảng thời gian dài. Lượng mưa trung bình tại đây rất thấp chỉ khoảng 200-250mm/năm nhưng lượng bốc hơi rất lớn từ 900 đến 1500mm ở trên mặt nước thoáng. Nhưng lượng mưa có thể ở dạng mưa, tuyết, sương mù hoặc sương mù – theo nghĩa đen là bất kỳ dạng nước nào được chuyển từ khí quyển xuống trái đất.
Hoang mạc cũng có thể được mô tả là những khu vực có nhiều nước bị mất đi do bốc hơi hơn là do lượng mưa. Điều này chắc chắn áp dụng ở những vùng có thể bị “hoang mạc hóa”, nơi nhiệt độ tăng (tức là biến đổi khí hậu) dẫn đến lòng sông khô cạn, mô hình lượng mưa thay đổi và thảm thực vật chết dần.
Chính vì vậy, ở hoang mạc rất hiếm có sông suối. Vì vậy, chỉ có những loài động thực vật nào có khả năng chịu hạn cao mới có thể tồn tại được ở nơi đây.
Thực vật và động vật sinh sống trong hoang mạc
Thực vật chủ yếu là những loài có khả năng chịu hạn cao và thích nghi được môi trường khắc nghiệt. Có ba loại thực vật chính trong hoang mạc:
- Loại thứ nhất là những loài cây có vòng đời ngắn trong mùa mưa và hạt có thể tồn tại trong mùa khô kéo dài.
- Loại thứ hai là những loài cây nhiều nước như xương rồng, có thể tích trữ lượng nước lớn, lá trở thành gai để hạn chế tối đa sự mất nước.
- Loại thứ ba là những loài cây lớn, có bộ rễ ăn sâu xuống để hút nước.
Động vật sinh sống trong hoang mạc cũng rất đa dạng, từ các loài như bọ cạp, tắc kè đến các loài như linh cẩu, cáo, lạc đà, linh dương sừng xoăn. Đây là những loài có khả năng chịu nóng và khả năng chịu thiếu nước tốt. Để sinh tồn trong môi trường khắc nghiệt của hoang mạc, chúng thường đi săn và kiếm ăn vào buổi tối, còn ban ngày trú ngụ tại các hang động hoặc dưới tán cây để tránh nắng.
Sa mạc – Nơi khắc nghiệt nhất trên trái đất
Gần giống hoang mạc, sa mạc cũng là nơi có khí hậu khắc nghiệt với lượng mưa rất ít. Nhưng khí hậu, điều kiện sống ở sa mạc khắc nghiệt hơn nhiều lần so với hoang mạc.
Lượng mưa ít hơn, lượng bốc hơi lớn hơn do nhiệt độ cao hơn, độ ẩm không khí gần như bằng 0. Ngoài ra, lượng bức xạ mặt trời ở nơi đây rất cao, nhiệt độ chênh lệch ngày và đêm rất cao có thể lên tới 80°C.
Điều này khiến cho hầu hết các loài động thực vật có khả năng chịu hạn, chịu nóng, chịu khát cao cũng không thể sống được nơi đây. Chỉ những loài động vật có khả năng chịu hạn phi thường như lạc đà mới có thể tồn tại nổi trên những sa mạc này.
Đặc điểm của hoang mạc và sa mạc
Về khí hậu
- Hoang mạc có rất ít lượng mưa, thường dưới 250mm mỗi năm. Nhiệt độ hàng ngày rất cao vào ban ngày và thấp vào ban đêm.
- Sa mạc có lượng mưa còn ít hơn, độ ẩm không khí gần như bằng 0. Nhiệt độ chênh lệnh giữa ngày và đêm rất cao.
Về đất
- Đất trong hoang mạc thường khô cằn và bạc màu do thiếu chất hữu cơ và lượng mưa ít.
- Đất trong sa mạc có cấu trúc sỏi thô, thiếu chất hữu cơ, và có tính năng trữ nước kém.
Về thảm thực vật
- Hoang mạc có thực vật hạn chế do thiếu mưa. Cây chủ yếu là loại có vòng đời ngắn hoặc có khả năng tích trữ nước.
- Sa mạc có thực vật rất ít, do không có nhiều ánh nắng mặt trời và đất không tốt cho việc trồng cây.
Về động vật
- Động vật trong hoang mạc thích nghi để tồn tại, thường nhỏ và hoạt động vào ban đêm.
- Động vật sinh sống trong sa mạc cũng rất ít, chỉ có những loài đặc biệt có khả năng chịu hạn sống được ở đây.
Hoang mạc Nam Cực – Sa mạc lớn nhất trên trái đất
Với diện tích 13,8 triệu km2, sa mạc Nam Cực là sa mạc lớn nhất trên trái đất. Nơi này được coi là một trong những địa điểm khắc nghiệt nhất với nhiệt độ cực lạnh và cô lập nhất.
4.1. Khí hậu Nam Cực
Nơi đây có rất ít mưa và tốc độ gió nhanh nhất thế giới. Nhiệt độ ở đây có thể xuống tới -89,2°C. Nước ở sa mạc Nam Cực đều ở dạng tuyết, không phải là nước lỏng.
4.2. Địa lý Nam Cực
Với diện tích gấp đôi của Úc, Nam Cực là một trong những vùng đất lớn nhất trên trái đất. Nơi này cũng có ngọn núi lửa hoạt động và có nhiều băng tuyết.
4.3. Động vật và thực vật ở Nam Cực
Số lượng các loài động vật ở Nam Cực khá thấp. Các loài động vật sống ở đây đã thích nghi qua hàng thiên niên kỷ để có thể xử lý khí hậu. Chim cánh cụt Hoàng đế là một trong số ít loài sinh sống và sinh sản quanh năm ở đây. Các loài động vật sống trong nước như cá voi và hải cẩu cũng có thể được tìm thấy ở vùng biển xung quanh Nam Cực.
Các hoang mạc và sa mạc khác
- Sa mạc Bắc Cực là sa mạc lớn thứ hai trên thế giới với diện tích khoảng 13,7 triệu km2. Nhiệt độ trung bình ở đây là -20 °C và có thể xuống tới -50 °C vào mùa đông.
- Sa mạc Sahara là sa mạc lớn thứ ba trên thế giới với diện tích 9,4 triệu km2. Lượng mưa ở đây rất ít và nhiệt độ cũng rất cao, có thể tăng lên hơn 50 °C.
Tóm lại, hoang mạc và sa mạc không chỉ là những vùng đất khô cằn và khắc nghiệt, mà còn có sự đa dạng về thực vật và động vật sinh sống. Những nơi này đã thích nghi với các điều kiện khí hậu đặc biệt và có những đặc điểm riêng của mình. Đó là những nơi đáng khám phá trên trái đất của chúng ta.
Tham khảo: