Nhà trường chính là nơi hình thành và phát triển các đời trẻ, nhằm đáp ứng yêu cầu và kỳ vọng của xã hội. Có thể định nghĩa nhà trường là một cơ quan giáo dục chuyên nghiệp với đội ngũ giáo viên được đào tạo chính quy và chương trình giáo dục được lựa chọn cẩn thận. Mục tiêu của giáo dục tại nhà trường phù hợp với xu hướng phát triển xã hội và thời đại. Nhờ kiến thức và phương pháp giáo dục khoa học, cùng với tổ chức hoạt động sư phạm hợp lý, giáo dục tại nhà trường giúp hình thành nhân cách phù hợp với các tiêu chuẩn và giá trị xã hội hiện tại.
Mục Tiêu Giáo Dục Của Nhà Trường
Mỗi quốc gia đều có hệ thống giáo dục riêng để đảm bảo việc đào tạo thế hệ trẻ và đáp ứng nhu cầu nhân lực của xã hội. Hệ thống giáo dục quốc dân được xây dựng nhằm đáp ứng nhu cầu học tập của mọi người. Tuy ở các cấp độ và loại hình khác nhau, giáo dục luôn đặt ra bốn vấn đề cơ bản: mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục, và đánh giá chất lượng giáo dục.
Trong ngữ cảnh của giáo dục trung học phổ thông tại Việt Nam, nhà trường là một phần của hệ thống giáo dục quốc dân. Mục tiêu giáo dục tại đây là đào tạo một thế hệ trẻ phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; đồng thời hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng nhu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Tính Chất Và Nguyên Lý Giáo Dục Của Nhà Trường
- Hệ thống giáo dục ở Việt Nam là một hệ thống giáo dục xã hội chủ nghĩa với tính nhân dân, tính dân tộc, tính khoa học, và tính hiện đại, dựa trên lý tưởng chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Hoạt động giáo dục phải tuân thủ nguyên tắc học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý thuyết đi đôi với thực tiễn, và giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.
Nội Dung Và Phương Pháp Giáo Dục
Căn cứ vào mục tiêu, tính chất và nguyên tắc giáo dục, nội dung và phương pháp giáo dục tại nhà trường được xây dựng như sau:
- Nội dung giáo dục phải đảm bảo tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện đại, hướng nghiệp và có hệ thống. Đặc biệt, cần tập trung vào giáo dục tư tưởng và ý thức công dân, kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp và bản sắc văn hoá dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại; đồng thời phù hợp với sự phát triển tâm sinh lý của người học.
- Phương pháp giáo dục phải khuyến khích tính tích cực, tự giác, sáng tạo của học sinh. Phải phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, và bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm. Ngoài ra, còn cần rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn và tạo niềm vui, hứng thú trong quá trình học tập.
Nội dung và phương pháp giáo dục được thể hiện trong chương trình giáo dục được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Sách giáo khoa, là văn bản thể hiện mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, và phương pháp giáo dục trong chương trình giáo dục. Sách giáo khoa được biên soạn và duyệt bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo, và được sử dụng chính thức trong giảng dạy và học tập tại nhà trường. Việc xuất bản, in và phân phối sách giáo khoa do nhà nước quản lý.
Nhiệm Vụ Và Quyền Hạn Của Nhà Trường
Theo Luật Giáo dục năm 2005, nhà trường có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:
- Tổ chức giảng dạy, học tập, và các hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu và chương trình giáo dục, cấp văn bằng và chứng chỉ theo thẩm quyền.
- Tuyển dụng và quản lý nhà giáo, cán bộ, nhân viên; tham gia vào quá trình điều động của cơ quan quản lý nhà nước.
- Tuyển sinh và quản lý người học.
- Huy động, quản lý, và sử dụng các nguồn lực theo quy định của pháp luật.
- Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật theo yêu cầu chuẩn hoá và hiện đại.
- Phối hợp với gia đình người học, tổ chức, cá nhân trong hoạt động giáo dục.
- Tổ chức cho nhà giáo, cán bộ, nhân viên và người học tham gia các hoạt động xã hội.
- Tự đánh giá chất lượng giáo dục và chịu sự kiểm định của cơ quan có thẩm quyền.
- Các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
Tổ Chức Và Hoạt Động Của Nhà Trường
Các Loại Hình Nhà Trường Trong Hệ Thống Giáo Dục Quốc Dân
Tùy thuộc vào nguồn lực và quy định của pháp luật, nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân có ba loại hình chính:
- Trường công lập do Nhà nước thành lập, đầu tư xây dựng và cấp kinh phí cho các nhiệm vụ hàng ngày.
- Trường dân lập do cộng đồng dân cư thành lập, đầu tư xây dựng và tự bảo đảm kinh phí hoạt động.
- Trường tư thục do tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức kinh tế hoặc cá nhân thành lập, đầu tư xây dựng và tự bảo đảm kinh phí hoạt động từ nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước.
Nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân được thành lập theo quy hoạch và kế hoạch của Nhà nước để phát triển sự nghiệp giáo dục. Trường công lập đóng vai trò nòng cốt trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Điều Kiện Và Thẩm Quyền Thành Lập Nhà Trường
Để thành lập nhà trường, cần đáp ứng điều kiện sau:
- Có đủ giáo viên và nhà quản lý, đủ số lượng và đồng bộ về cơ cấu, đạt tiêu chuẩn về phẩm chất và trình độ đào tạo, đảm bảo thực hiện mục tiêu và chương trình giáo dục.
- Có trường, thiết bị và tài chính đủ để đáp ứng yêu cầu hoạt động của nhà trường.
Thẩm quyền thành lập, cho phép thành lập, đình chỉ hoạt động, sáp nhập, chia tách, giải thể nhà trường được quy định như sau:
- Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp huyện quyết định đối với trường mầm non, trường mẫu giáo, trường tiểu học, trường trung học cơ sở, trường phổ thông dân tộc bán trú.
- Chủ tịch Uỷ ban nhân cấp tỉnh quyết định đối với trường trung học phổ thông, trường phổ thông dân tộc nội trú, trường trung cấp thuộc tỉnh.
- Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định đối với trường cao đẳng, trường dự bị đại học; Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước về dạy nghề quyết định đối với trường dạy nghề.
- Thủ tướng Chính phủ quyết định đối với trường đại học.
- Người có thẩm quyền thành lập hoặc cho phép thành lập cũng có thẩm quyền đình chỉ hoạt động, sáp nhập, chia tách, giải thể nhà trường.
- Thủ tướng Chính phủ quy định cụ thể về thủ tục thành lập, đình chỉ hoạt động, sáp nhập, chia tách, giải thể trường đại học.
- Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước về dạy nghề quy định thủ tục thành lập, đình chỉ hoạt động, sáp nhập, chia tách, giải thể nhà trường ở các cấp học khác.
Tổ Chức Và Hoạt Động Của Nhà Trường
Nhà trường được tổ chức và hoạt động theo quy định của Luật Giáo dục nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Điều lệ nhà trường.
Điều lệ của nhà trường cần bao gồm các nội dung chủ yếu sau:
- Nhiệm vụ và quyền hạn của nhà trường.
- Tổ chức các hoạt động giáo dục trong nhà trường.
- Nhiệm vụ và quyền của nhà giáo.
- Nhiệm vụ và quyền của người học.
- Tổ chức và quản lý nhà trường, tài chính và tài sản của nhà trường.
- Quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
Thủ tướng Chính phủ ban hành Điều lệ trường đại học. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước về dạy nghề ban hành Điều lệ nhà trường ở các cấp học khác theo thẩm quyền.
Tổ chức nhà trường bao gồm các thành phần sau:
- Tổ chức Đảng trong nhà trường.
- Ban giám hiệu nhà trường.
- Hội đồng trường.
- Hội đồng tư vấn trong nhà trường.
- Đoàn thể và tổ chức xã hội trong nhà trường.
- Tổ chức của giáo viên.
- Tổ chức của học sinh.
Cơ Sở Vật Chất Và Thiết Bị Kỹ Thuật
Cơ sở vật chất – kỹ thuật của trường học là một yếu tố quan trọng đối với quá trình giảng dạy và học tập. Mỗi trường học có một cơ sở vật chất và thiết bị phù hợp. Cơ sở vật chất – kỹ thuật trong trường học là một hệ thống bao gồm cơ sở, thiết bị chung, thiết bị dạy học theo từng môn học và các thiết bị phục vụ các hoạt động giáo dục khác như giáo dục lao động, thẩm mỹ, và thể chất.
Cơ sở vật chất – kỹ thuật của trường học cần được quản lý đúng nguyên tắc của quản lý nhà nước. Hiệu trưởng chịu trách nhiệm lập kế hoạch xây dựng, tổ chức thực hiện kế hoạch và kiểm tra kết quả. Hiệu phó phụ trách mỗi mảng, và mỗi đơn vị có một cán bộ chịu trách nhiệm quản lý.
Việc xây dựng cơ sở vật chất và thiết bị phải tuân thủ nguyên tắc “nhà nước và nhân dân cùng làm”. Cần tránh chủ nghĩa hình thức và đảm bảo tính thiết thực và tiết kiệm.
Tóm lại, cơ sở vật chất – kỹ thuật của trường học có vai trò quan trọng trong quá trình đào tạo. Mỗi trường học có cơ sở vật chất – kỹ thuật riêng mà cần liên tục cải tiến và hoàn thiện theo điều kiện kinh tế và tiến bộ khoa học – kỹ thuật của đất nước.
Nguồn tài liệu: Hà Thị Mai, Giáo trình Giáo dục học đại cương.
