Không ít người vẫn chưa biết “nấm là gì”. Nấm là một loài rất đặc biệt trong thế giới tự nhiên. Với hơn 70.000 loại tồn tại, nấm có một vương quốc riêng của mình và không giống với bất kỳ loài sinh vật nào khác trên hành tinh này.
Nấm là một loại thực phẩm sạch được nhiều người ưa thích, đặc biệt là những người ăn chay hoặc đam mê nấm. Với hàm lượng dinh dưỡng cao, ăn nấm có thể thay thế cho thịt và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Tuy đã quen ăn nấm, nhưng nhiều người vẫn chưa hiểu rõ về nấm là gì. Hôm nay, chúng ta hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về họ hàng nhà nấm và cùng khám phá xem liệu nấm có phải là thực vật không?
Nấm là gì?
- Tên tiếng Anh: Mushroom
- Tên khoa học: Fungi
Nấm là những sinh vật nhân chuẩn dị dưỡng, cấu tạo thành tế bào là kitin (hoặc chitin) và hô hấp bằng cách hít khí oxy và thải ra khí CO2, giống như con người và cây xanh. Chúng được gọi là Fungi hay Fungus trong tên khoa học và Mushroom trong tiếng Anh.
Hiện nay, đã phát hiện hơn 70.000 loại nấm tồn tại và sinh trưởng trong tự nhiên. Phần lớn các loại nấm sẽ phát triển dưới dạng các sợi đa bào, còn số ít sẽ phát triển dưới dạng đơn bào. Quá trình sinh sản của nấm có thể thông qua sinh sản vô tính hoặc hữu tính, tùy thuộc vào điều kiện.
Video: Sinh sản hữu tính của nấm dược liệu Linh Chi
Cấu tạo của nấm
Nấm có cấu tạo gồm 5 phần cơ bản:
-
Tơ nấm (thể sợi): Đây là cơ quan phát triển đầu tiên của nấm. Từ trong môi trường sinh trưởng, meo giống sẽ phát triển thành tơ và sau đó hấp thụ dinh dưỡng để phát triển thêm. Đối với phôi cơ chất, khi tơ đã phủ kín 1 cục phôi, chúng sẽ phát triển thành nấm khi có oxy và ánh sáng.
-
Bao gốc: Một vài loại nấm như Nấm Rơm có bao gốc, nhưng không phải loại nấm nào cũng có.
-
Thân/cuống nấm (stipes): Là phần quan trọng giúp mũ nấm đứng cao hơn và phát tán bào tử xa hơn. Một số loại nấm không có phần thân, và một số loại có vòng cuống nhưng đa phần chúng có độc.
-
Mũ nấm (Pileus): Phần phát triển cuối cùng của một cây nấm, nếu điều kiện đủ tốt, thân và mũ sẽ phát triển cùng nhau, nếu không đủ thì mũ sẽ phát triển sau. Một số loài trên mũ sẽ có thêm vảy và đa số có độc.
-
Tia/Phiến nấm (Lamelle): Là các tia hoặc phiến nằm bên dưới mũ nấm, trưởng thành từ mũ và có chức năng phát tán bào tử để duy trì nòi giống.
Nấm phát triển trong điều kiện nào?
1. Nguồn dinh dưỡng để nấm phát triển
Trong tự nhiên, nấm lấy dinh dưỡng từ các sinh vật khác, như cây đã chết (hoại sinh) hoặc từ mặt đất nếu chúng thuộc loại mọc trong lòng đất. Nấm cũng có thể lấy dinh dưỡng từ các vật thể sống theo dạng ký sinh hoặc cộng sinh.
Trong nuôi trồng, nấm được cấy vào phôi và meo giống. Ngoài các chất dinh dưỡng cơ bản, như chất đường, chất đạm và chất khoáng, nấm cũng cần các chất dinh dưỡng đặc biệt như tro rơm hoặc tro trấu.
2. Nấm phát triển trong môi trường nào?
Nấm phát triển tốt trong môi trường ánh sáng yếu và ẩm ướt. Chúng thích nhiệt độ mát, dưới 30 độ C là lý tưởng. Nấm có khả năng hút nước từ môi trường xung quanh, vì vậy môi trường ẩm và mát mẻ là điều kiện thích hợp nhất để nấm phát triển.
Hình minh họa nấm phát quang
Sự khác biệt giữa nấm với thực vật và động vật
1. Nấm có phải là thực vật không?
Trên thực tế, nấm không phải là thực vật vì:
- Nấm không có khả năng quang hợp như thực vật khác.
- Vách tế nào của nấm được hình thành bởi Chitin và Glucan, không phải Xenlulose như thực vật.
- Nấm có lượng đường dự trữ là Glycogen, không phải tinh bột như thực vật.
- Dinh dưỡng chủ yếu của nấm là Protein, còn của thực vật là chất xơ.
- Nấm có thể trồng ở điều kiện thiếu ánh sáng, không như thực vật cần ánh sáng tốt và ánh nắng mặt trời.
- Nấm có thể lấy dinh dưỡng nuôi quả thể bằng sợi nấm (tơ), không như các loại thực vật lấy dinh dưỡng từ rễ cây.
- Nấm sinh sản bằng cách phát tán bào tử ở các phiến dưới mũ nấm, không như thực vật sinh sản thông qua quá trình thụ phấn.
2. Nấm có phải là động vật không?
Tất nhiên, nấm cũng không phải là động vật vì:
- Nấm là đạm một chân, không thể di chuyển như động vật có hai chân, bốn chân và nhiều chân.
- Nấm không có bộ phận sinh sản và không giao phối như động vật.
- Nấm không có các bộ phận như mắt, mũi, miệng và tai như động vật.
- Nấm không có não bộ, hệ thần kinh và phản ứng thể xác giống như động vật.
Tuy vậy, nấm có một điểm giống với động vật và con người, đó là nấm có khả năng hấp thụ vitamin D như cơ thể người. Khi nấm mọc trong tự nhiên hoặc khi được phơi khô dưới ánh mặt trời, chúng có thể chuyển hóa thành Vitamin D2.
Vậy nấm thuộc giới nào trong tự nhiên?
Nấm là một giới riêng biệt, được gọi là GIỚI NẤM (Mycota). Chúng thuộc giới thứ 5 trong tổng 5 giới sinh vật trên trái đất, bao gồm giới khởi sinh, giới nguyên sinh, giới thực vật, giới động vật và giới nấm.
Trong giới nấm, có hai chủng loại chính:
-
Nấm lớn: Là những loại nấm có kích thước lớn, có thể nặng đến vài chục kilogram và to bằng 1/2 người. Đa phần chúng được trồng ở Châu Mỹ và Châu Âu, và ít có xuất hiện ở một số nước Châu Á và Châu Phi.
-
Nấm nhỏ: Là những loại nấm có kích thước nhỏ, phổ biến như các loại nấm ăn hàng ngày, to không quá lòng bàn tay.
Hiện nay có bao nhiêu loại nấm?
Theo các số liệu thống kê, có khoảng 70.000 loại nấm trên thế giới. Trong số đó, hơn 2.000 loại có thể ăn được, trong đó có hơn 100 loại có thể chế biến thành thuốc. Một số loại nấm đã được nghiên cứu và áp dụng trong nuôi trồng và thương mại.
Các loại nấm phổ biến ăn được tại Việt Nam:
- Nấm Bào Ngư Xám
- Nấm Sò Trắng
- Nấm Đùi Gà
- Nấm Kim Châm
- Nấm Hoàng Kim
- Nấm Hoàng Đế
- Nấm Linh Chi Trắng/Nâu
- Nấm Bạch Tuyết
- Nấm Mèo Đen
- Nấm Tuyết
- Nấm Mỡ Trắng/Nâu
- Nấm Rơm
- Nấm Hương
- Nấm Mối Đen
- Nấm Hầu Thủ
- Nấm Tiểu Yến
- Nấm Chân Dài
Các loại nấm ăn được quý hiếm trên thế giới:
- Nấm Tùng Nhung (Matsutake)
- Nấm Truffle
- Nấm Gan Bò Sữa Đỏ
- Nấm Gan Bò Mỹ
- Nấm Gan Bò Vàng
Các loại nấm độc không thể ăn được:
- Nấm độc nhẹ
- Nấm độc mạnh
Nấm phát quang:
- Mycena
- Omphalotus
Cách chế biến nấm và lưu ý khi ăn
Cách chế biến nấm khá đơn giản, bạn có thể chế biến nấm giống như thịt. Có rất nhiều món ngon có thể làm từ nấm, từ món chay đến món mặn.
Các lưu ý khi chế biến nấm gồm:
- Chỉ rửa nấm trước khi chế biến.
- Không chế biến nấm bằng nồi, chảo nhôm.
- Không chế biến quá nhiều dầu ăn.
- Không ăn nấm đã hỏng.
Những lợi ích của nấm cho sức khỏe
Nấm có hàm lượng dinh dưỡng cao và nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:
- Cung cấp chất đạm và các vitamin giúp củng cố hệ miễn dịch.
- Giúp trẻ hóa và ngăn ngừa bệnh lý.
- Giúp cơ thể giải độc kim loại nặng và giảm cholesterol.
- Thích hợp cho chế độ ăn kiêng và giảm cân.
- Bổ sung sắt và cải thiện máu huyết.
- Hỗ trợ tiêu hóa và giữ cho hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
Trồng nấm có dễ không?
Trồng nấm có thể dễ hoặc khó, tùy thuộc vào điều kiện vật chất, kỹ năng nuôi trồng và kiến thức chuyên môn. Mỗi loại nấm sẽ có một quy trình nuôi trồng riêng.
Nếu bạn quan tâm đến việc trồng nấm, cần tìm hiểu về điều kiện và quá trình nuôi trồng của từng loại nấm.
Kết luận
Nấm là một loại thực phẩm đặc biệt và có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Nấm không phải là thực vật cũng không phải là động vật, mà là một giới riêng biệt trong tự nhiên. Trồng và sử dụng nấm đúng cách sẽ giúp bạn có được lợi ích tốt nhất cho sức khỏe.