Dậy thì sớm là gì?
Dậy thì sớm là hiện tượng khi cơ thể trẻ bắt đầu phát triển quá sớm, gồm sự phát triển nhanh chóng của xương và cơ bắp, thay đổi kích thước và hình dạng cơ thể, phát triển khả năng sinh sản, thay đổi của vú, xuất hiện lông mu, thay đổi giọng nói,… Trẻ được coi là dậy thì sớm khi quá trình này xảy ra trước 8 tuổi ở nữ và trước 9 tuổi ở nam. Nguy cơ dậy thì sớm ở bé gái cao gấp 10 lần so với bé trai, và tăng cao hơn nếu trẻ bị béo phì.
Nguyên nhân dậy thì sớm
Điều này xảy ra khi não bắt đầu sản xuất hormone giải phóng gonadotropin (GnRH), kích thích quá trình sản xuất hormone estrogen và hormone testosterone. Các nguyên nhân gây dậy thì sớm có thể là do khối u trên buồng trứng, tuyến thượng thận, tuyến yên, não, các vấn đề về thần kinh trung ương, rối loạn hormone, chấn thương não, tiền sử bệnh của gia đình hoặc di truyền. Thậm chí, nhiều trường hợp không tìm thấy nguyên nhân cụ thể.
Dậy thì sớm khiến trẻ cảm thấy tự ti.
1. Dậy thì sớm trung ương
Đây là khi quá trình dậy thì bắt đầu quá sớm, nhưng không có điểm bất thường nào xuất hiện trong quá trình này và trẻ không gặp phải vấn đề y tế tiềm ẩn. Nguyên nhân chính không rõ ràng cho dậy thì sớm trung ương, và dường như có liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương, tủy sống, hội chứng di truyền McCune-Albright, xuất hiện khiếm khuyết trong quá trình sinh nở, suy giáp, tăng sản thượng thận bẩm sinh.
2. Dậy thì sớm ngoại vi
Đây là khi dậy thì sớm ít phổ biến hơn và không liên quan đến hormone GnRH. Nguyên nhân tạo ra dậy thì sớm ngoại vi là sự giải phóng estrogen hoặc testosterone trong cơ thể do các vấn đề xảy ra ở buồng trứng, tinh hoàn, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên của trẻ. Các vấn đề có thể gây ra dậy thì sớm ngoại vi bao gồm khối u ở tuyến thượng thận hoặc tuyến yên, hội chứng McCune-Albright, tiếp xúc với các sản phẩm gây kích thích hormone.
Triệu chứng dậy thì sớm
Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp khi trẻ bị dậy thì sớm:
- Vú phát triển ở bé gái
- Thời điểm xuất hiện kinh nguyệt lần đầu tiên
- Tinh hoàn và dương vật phát triển
- Lông mặt, râu bắt đầu mọc nhiều
- Giọng nói trầm, vỡ giọng
- Mọc lông mu, lông nách
- Cơ thể phát triển nhanh
- Xuất hiện mụn
- Bắt đầu có mùi cơ thể
Dậy thì sớm có ảnh hưởng gì?
1. Hạn chế về chiều cao
Dậy thì sớm khiến trẻ phát triển chiều cao nhanh hơn so với lứa tuổi, nhưng khi quá trình này kết thúc, sự tăng trưởng chiều cao sẽ dừng lại. Vì vậy, trẻ dậy thì sớm thường sẽ thấp hơn so với những đứa trẻ dậy thì đúng tuổi.
2. Ảnh hưởng đến tâm lý
Trẻ dễ bị căng thẳng, tự ti và có thay đổi về cảm xúc và hành vi trong giai đoạn dậy thì. Tình trạng này cũng có thể gây khó chịu và phiền toái cho trẻ. Ngoài ra, dậy thì sớm cũng có thể tác động đến nhu cầu tình dục của trẻ, khiến trẻ trở nên tò mò và có những nhu cầu không phù hợp với lứa tuổi.
Dậy thì sớm khiến trẻ phát triển chiều cao nhanh hơn so với lứa tuổi vì vậy bố mẹ nên theo dõi sự phát triển về chiều cao của trẻ.
Chẩn đoán dậy thì sớm
Bác sĩ có thể chỉ định một số thủ thuật y khoa để chẩn đoán chính xác dậy thì sớm, bao gồm siêu âm bụng, siêu âm tử cung, siêu âm buồng trứng, xét nghiệm máu về nội tiết, xét nghiệm tuyến giáp, chụp cộng hưởng từ MRI, chụp X-quang tuổi xương bàn tay.
Điều trị dậy thì sớm
Việc phát hiện và điều trị dậy thì sớm sẽ giúp ngăn chặn sự phát triển và trưởng thành của xương, hạn chế các tác động tiêu cực và đảo ngược tình trạng phát triển tình dục sớm ở trẻ.
1. Giúp con hiểu hơn về cơ thể mình
Bố mẹ nên đồng hành và chia sẻ cùng trẻ, giúp trẻ hiểu rõ hơn về cơ thể của mình và thông báo với trẻ về việc điều trị để trẻ sống đúng với lứa tuổi. Việc khen ngợi thành tích, bao dung và nhẹ nhàng giải thích sẽ giúp trẻ chuẩn bị tâm lý và cởi mở hơn.
2. Cùng con đi thăm khám để được điều trị kịp thời
Bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp tùy thuộc vào nguyên nhân và từng trường hợp cụ thể, nhằm hạn chế tác động đến ngoại hình và tâm lý của trẻ. Điều trị có thể bao gồm tìm kiếm và điều trị nguyên nhân cơ bản hoặc bệnh lý gây dậy thì sớm, cân chỉnh nồng độ hormone giới tính bằng thuốc.
Cách phòng tránh dậy thì sớm
Bố mẹ có thể giảm nguy cơ dậy thì sớm cho trẻ bằng cách:
- Thực hiện chế độ dinh dưỡng cân đối, tránh thừa cân béo phì
- Cho trẻ thăm khám sức khỏe định kỳ
- Tránh sử dụng mỹ phẩm làm đẹp sớm hoặc các loại thuốc gây ảnh hưởng đến nội tiết tố sinh dục của trẻ.
Lưu ý, việc cắt ngang nguồn sữa bổ sung cho trẻ không có bằng chứng khoa học và có thể gây thiếu hụt canxi, ảnh hưởng đến sức đề kháng và chiều cao của trẻ.
Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc và những vấn đề sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ khoa Nhi, bệnh viện đa khoa Tâm Anh theo địa chỉ:
Dậy thì sớm có thể gây nhiều rào cản về tâm lý và ngoại hình ở trẻ. Vì vậy, bố mẹ cần chú ý quan sát sự phát triển của trẻ, đồng thời, thường xuyên tâm sự, giáo dục trẻ về các vấn đề ở tuổi dậy thì. Điều này sẽ giúp trẻ chuẩn bị đầy đủ tâm lý, cởi mở hơn, từ đó, có thể phát hiện và điều trị sớm khi trẻ mắc bệnh.
Đọc thêm tại LADEC.