Tìm hiểu về củ niễng
Thông tin chung
Củ niễng có nhiều tên gọi khác nhau như Niễng, Niềng niễng, Cây lúa miêu, Giao bạch, Cao duẩn và tên khoa học là Zizania caduciflora (Turcz ex Trin.) Haud-Mazz, thuộc họ Lúa – Poaceae. Củ niễng là củ của cây niễng. Niễng được trồng để thu hoạch củ, khi còn non có thể dùng làm rau nấu ăn, có mùi thơm dễ chịu và có thể chế biến thành những món ngon.
Đặc điểm sinh thái
Củ niễng là cây sống lâu năm, thân thảo, có thể cao 1-2m, thường mọc dưới nước hoặc trong những vùng đất nhiều bùn. Thân rễ của cây phát triển mạnh, thẳng đứng, phần dưới thân mềm và to.
Lá niễng phẳng, hình dài, khoảng 30-70cm, rộng từ 2-3cm. Cả hai mặt lá đều có gân, mép lá dày, bẹ lá nhẵn và hình bầu dục, có nhiều nếp gấp. Tại các nách lá có nhiều chồi, khi phát triển sẽ mọc thành lá mới.
Hoa của củ niễng hình chùy, hẹp, dài khoảng 30 – 50cm. Cuống chung của hoa phân thành nhiều nhánh, hoa đực phát triển ở phần trên, thường có 6 nhị với những nhị ngắn. Hoa cái nhỏ nằm dưới, có bầu nhụy dài.
Cây niễng có nguồn gốc từ miền Đông Sibe-ri-a. Hiện nay, cây được trồng nhiều ở Ấn Độ, Nhật Bản, Trung Quốc và các nước châu Á khác.
Tại Việt Nam, củ niễng thường được trồng ở ven các ao, đồng cỏ, bên hồ hoặc trong vùng nước có bùn lầy, ruộng nước. Cây phổ biến ở đồng bằng Bắc Bộ và ngoại ô Hà Nội, Vũ Thư – Thái Bình, Đồng Văn – Hà Giang, Đà Lạt – Lâm Đồng. Đặc biệt, ở Việt Nam, củ niễng phổ biến nhất ở Nam Định, nên còn có tên gọi khác là Củ niễng Nam Định.
Bộ phận sử dụng, thu hoạch và chế biến
Bộ phận sử dụng: Củ niễng được sử dụng làm thức ăn và dược liệu. Phần phình ở những chồi làm thành củ, được hình thành do một loại nấm kí sinh tên là nấm Ustilago esculentum Hennings hoặc nấm sulage viridis.
Thu hoạch: Củ niễng thường được trồng vào tháng 9 khi nước luôn luôn ngập. Một số nơi có thể trồng vào tháng 11 – 12 sau khi cây đã được phơi nắng một thời gian. Khi trồng, cần để cách nhau khoảng 50 – 60 cm để đảm bảo phát triển tốt nhất. Sau một năm, có thể thu hoạch.
Chế biến: Củ niễng thường được dùng tươi, không cần chế biến sơ chế.
Bảo quản: Củ niễng thường được sử dụng tươi, nên thu hoạch đúng lượng cần sử dụng. Nếu không sử dụng hết, có thể bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.
Thành phần hóa học của củ niễng
Trong củ niễng chứa Protein, Lipid, Carbohydrate, Cholesterol, xơ thực phẩm, Canxi, Sắt, Photpho, Kali, Natri, Đồng, Magne, Kẽm, Selen, các Vitamin A, B1, B2, B6, C, D, E, K, Carotene, Folacin, Pantothenic Acid, Niacin.
Tác dụng của củ niễng
Theo Đông y, củ niễng có tính mát, vị ngọt, phần rễ, cành và hạt được dùng làm thuốc thanh nhiệt, giải khát, điều trị tràng vị, lợi đại tiểu và thông sữa cho phụ nữ sau sinh. Ngoài ra, củ niễng còn có tác dụng làm sáng da, giữ ẩm và làm đẹp da.
Theo y học hiện đại, việc ăn củ niễng thường xuyên giúp phòng ngừa tăng huyết áp, ngăn ngừa xơ vữa động mạch và rất tốt cho người mắc bệnh xơ cứng gan, cao huyết áp.
Món ăn chữa bệnh từ củ niễng
Bạn có thể tham khảo một số món ăn chữa bệnh từ củ niễng để vừa có một bữa ăn ngon, vừa cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể và hỗ trợ điều trị các bệnh:
Món ăn chữa táo bón
Cách 1: Chuẩn bị khoảng 150g củ niễng rửa sạch, bóc vỏ và thái vừa ăn, 100g khoai lang gọt sạch và cắt vừa ăn, 1 lạng thịt nạc xào chín. Trộn tất cả với gia vị và ăn ngay khi còn nóng. Ăn liên tục 3-5 ngày để chữa táo bón.
Cách 2: Chuẩn bị 150g củ niễng bóc sạch, 100g khoai tây, 50g đu đủ gần chín, 100g thịt thỏ. Để tất cả vào nồi, thêm nước và hầm nhừ, sau khi chín thêm gia vị và ăn khi còn nóng. Ăn hàng ngày, liên tục 4-5 ngày sẽ khỏi táo bón.
Món ăn chữa bệnh kiết lỵ
Chuẩn bị 100g củ niễng, 1 nắm lá mơ lông, giã nhỏ và thêm 1 quả trứng đã đánh đều.
Cắt lá chuối vừa vào lòng chảo, sau đó cho tất cả nguyên liệu đã trộn lên lá chuối, đun cho đến khi chín hoàn toàn. Ăn liên tục 6-10 ngày sẽ khỏi kiết lỵ.
Món ăn chữa bệnh đái tháo đường
Chuẩn bị 100g củ niễng, 100g gạo tẻ, 50g thịt lợn băm nhỏ, nấm hương.
Ủ rễ niễng rửa sạch, cắt lát. Nấm hương thái sợi và xào chín cùng thịt lợn, nêm gia vị và xào chín rồi cho ra bát. Gạo cho vào nồi hầm cho đến khi nhừ, sau đó thêm củ niễng vào xào đến khi sôi là có thể dùng được.
Món ăn giúp thanh nhiệt, giải độc
Chuẩn bị 200g củ niễng rửa sạch và thái lát, 100g thịt nạc thái miếng, 50g cà rốt thái lát và 3 lát gừng tươi.
Chần sơ qua nước sôi. Đun nóng chảo dầu, phi hành tỏi gừng cho thơm, sau đó cho thịt, niễng, cà rốt vào xào chín, nêm gia vị vừa ăn là có thể dùng được.
Món ăn điều trị cao huyết áp
Củ niễng bóc bẹ, gọt vỏ, luộc chín rồi thái thành lát mỏng.
Trứng gà đánh tan rồi chiên mỏng. Đặt niễng đã thái lát lên trên trứng gà, nêm gia vị vừa ăn và dùng ngay khi còn nóng.
Củ niễng là một loại rau quý, không chỉ có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon mà còn mang lại rất nhiều giá trị dinh dưỡng và tác dụng chữa bệnh. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp không nên sử dụng niễng như người bị sỏi đường tiết niệu hoặc người hay bị đau bụng tiêu chảy. Bạn cũng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi muốn sử dụng củ niễng thường xuyên để điều trị bệnh.