✴️ Cạo gió – đánh gió theo góc nhìn Đông y

Đánh cảm – cạo gió trong Đông y

Đánh cảm và cạo gió là phương pháp điều trị cổ xưa trong Đông y được gọi là “biếm pháp”. Đây là một trong 6 phương pháp điều trị của Đông y bao gồm: biếm, châm, cứu, thuốc, xoa bóp và dưỡng sinh. Trong đó, “biếm pháp” được sử dụng phổ biến trong dân gian và chia thành các phương pháp như cạo gió, đánh cảm, bầu giác và chích lễ.

Tác dụng y học của đánh cảm – cạo gió

Cạo gió có những tác dụng về mặt y học như:

• Đả thông kinh mạch, lưu thông khí huyết, giúp cơ thể trao đổi chất tốt hơn và loại bỏ chất thải qua da.
• Giãn cơ, thông lạc, giúp loại bỏ mệt mỏi.
• Cân bằng âm dương cho cơ thể.

Cạo gió thường được thực hiện trên các bộ phận chính của cơ thể như lưng và tay. Bằng cách cạo gió, có thể giải hàn, giảm nhiệt và giảm triệu chứng bệnh. Nếu người bệnh bị ho và ngứa cổ họng, có thể cạo gió dọc theo xương mỏ ác ở ngực.

Cách cạo gió là cạo theo hướng một chiều từ trên xuống dưới. Cần căn cứ vào tình hình cụ thể và sức chịu đựng của người bệnh để quyết định lực cạo. Sau khi cạo gió, nên uống nhiều nước nóng và có thể đắp chăn để ra mồ hôi.

Dụng cụ dùng để cạo gió

Cạo gió có thể sử dụng vật có cạnh hình cung tròn và nhẵn nhụi như nhẫn bạc, đồng tiền bằng bạc, lược, thìa canh, miệng chén. Hiện nay, phổ biến sử dụng cái cạo gió làm bằng sừng trâu, vì sừng trâu là một vị thuốc Đông y có khả năng phát tán chướng khí và thông khí huyết.

Trình tự và phương pháp cạo

Khi cạo gió, người bệnh để lộ da chỗ cần cạo. Người cạo bôi dầu lên da và sử dụng vật cạo ở góc 90 hoặc 45 độ để cạo. Còn cổ, lưng, bụng, chân và tay cạo từ trên xuống dưới, ngực cạo từ trong ra ngoài. Mỗi bộ phận cạo khoảng từ 3 đến 5 phút. Nên đảm bảo không cạo quá 10 phút và không sử dụng lực cưỡng bức. Sau khi cạo xong một chỗ, tiến hành cạo chỗ khác và để vết cạo lần trước kịp tan đi trong 3 đến 6 ngày.

Lưu ý:

• Tránh cạo gió ở chỗ gió lạnh và đảm bảo giữ ấm trong mùa đông. Không để quạt thổi vào người bệnh trong mùa hè.
• Sau khi nổi vết cạo, không tắm rửa bằng nước lạnh trong khoảng 30 phút. Nên uống một cốc nước nóng sau khi cạo gió.
• Phải khử trùng vật cạo trước và sau khi cạo. Tránh cạo ở chỗ có vết lở loét, phần bụng người có thai, người có da mẫn cảm, người khó đông máu và các bệnh về da.
• Trẻ em không nên được đánh cảm bằng bất kỳ hình thức nào.
• Không cạo gió trực tiếp trên các tổn thương da hoặc viêm cục bộ.

Đánh cảm bằng cám rang lá cúc tần

• Tác dụng: chữa cảm lạnh.
• Thành phần: cám gạo, lá cúc tần hoặc ngải cứu.
• Cách làm:
  1. Rang cám gạo trong một chiếc chảo.
  2. Cho lá cúc tần hoặc ngải cứu vào rang cùng cám.
  3. Khi lá bắt đầu săn và bốc mùi thơm, dùng vải màn hoặc khăn mùi để đánh cảm.

Thao tác đánh cảm: Đánh nhanh từ đỉnh đầu xuống cả người phía trước, sau đó đánh ở mặt, ngực, bụng, mông, chân, tay, rồi kết thúc ở lòng bàn tay và bàn chân.

Đánh cảm bằng gừng

• Tác dụng: chữa cảm lạnh.
• Thành phần: gừng (100g), rượu trắng (rượu đế, vodka, rượu gạo…).
• Cách làm:
  1. Rửa sạch gừng và giã dập.
  2. Cho gừng đã giã vào một chiếc khăn hoặc vải mỏng.
  3. Nhúng khăn có gừng vào một bát rượu mạnh.

Thao tác đánh cảm:

• Thực hiện thao tác vuốt từ đỉnh đầu xuống cả người phía trước, sau đó vuốt các vùng cơ thể phía sau.

Đánh cảm sai có hại cho cơ thể

TS Nguyễn Thị Vân Anh, nguyên Trưởng khoa Nội, Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương, khuyến cáo rằng trước khi đánh cảm, phải chắc chắn bệnh nhân bị cảm gió, cảm nắng, cảm lạnh… với những triệu chứng tiêu biểu của cảm. Chỉ đánh cảm khi bệnh nhân có triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, tịt mũi, đau đầu, ớn lạnh dọc sống lưng, người gai gai sốt, khó chịu, sợ lạnh, sợ gió, rêu lưỡi trắng mỏng… Những trường hợp bị cảm nóng (phong nhiệt) hoặc ra mồ hôi không nên cạo gió hoặc đánh cảm mà phải điều trị bằng thuốc.

Khi bị bệnh, cảm, các huyệt đạo và lỗ chân lông trên da bị bít lại một phần, không thể thải độc tố trong cơ thể ra ngoài. Cạo gió sẽ giúp khí huyết, huyệt đạo và kinh lạc lưu thông, giúp bề mặt da thông thoáng để thải độc tố.

Khi cạo gió, cần đảm bảo đánh xuôi từ trên xuống dưới và không đánh thẳng vào cột sống lưng. Trong quá trình đánh cảm, phải duy trì nhiệt độ vừa đủ để nóng lá hoặc trứng.

Lưu ý không sử dụng nước mát hoặc dầu trắng để đánh cảm lạnh vì cơ thể đã bị lạnh và việc sử dụng những yếu tố này có thể làm lạnh thêm.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương – Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
LADEC